تعریف اگزما : یک واکنش التهابی پوست که علائم آن شامل خارش ، قرمزی ، پوسته ریزی همراه با جوشهای ریز و متوسط است . در حال حاضر درماتیت را هم معنای اگزما می دانند .
اگزما را به دو گروه تقسیم می کنند :
۱) exogenous یعنی اینکه فاکتورهای شروع کننده اگزما در خارج از بدن فرد وجود دارند اگرچه تمایلات ارثی نیز می تواند در این گروه موثر باشد .
۲) endogenous یعنی حالتی که فاکتورهای خارجی یا محیطی اثر چندانی در شروع اگزما نداشته و توسط سیستم ایمنی فرد بیمار ، این مسئله اتفاق می افتد .
از موارد مهم اگزوژنوس می توان درماتیت تماسی آلرژیک را نام برد که در این حالت فرد در صورت تماس با موادی که به آنها حساسیت دارد علائم اگزما در او شروع می شود .
از موارد مهم در اندوژنوس می توان درماتیت آتوپیک و درماتیت سبورئیک را نام برد .
سبورئیک درماتیت : یک التهاب مزمن پوست است که با ضایعات قرمز با لبه های کاملا مشخص که توسط پوسته های بظاهر چرب پوشیده شده است ، مشخص می گردد و تمایل دارد در مناطق خاصی از بدن که غدد چربی بیشتری دارند ، دیده شود که این مناطق اساسا در پوست سر ، صورت و قسمت فوقانی بدن است .
شوره سر واضح به نظر از علائم اولیه درماتیت سبورئیک باشد و این حالت ممکن است به تدریج به سمت قرمزی ، سوزش و پوسته پوسته شدن پوست سر پیشرفت نماید تا به حالت درماتیت سبورئیک واقعی برسد .
پیک سنی بیماری بین ۱۸ تا ۴۰ سال و در تمام سنین در مردان بیشتر از زنان دیده می شود .
بیشتر در جاهایی که مو وجود دارد دیده می شود مانند پوست سر ، صورت ، و مناطق بین دو کتف و البته فلکسورها . در پوست سر اولین تظاهر شوره سر است و بعد در مراحل بعدی قرمزی در اطراف مو و بتدریج پوست ریزی گسترش یافته و به سمت تشکیل توده های مجزا ی برجسته حرکت کرده که در نهایت بیشتر پوست سر و حتی از موی سر پیشانی عبور می کند .
در پشت گوش نیز ممکن است قرمزی بهمراه پوسته های چرب و حتی دلمه هایی در ترکهای ایجاد شده در این ناحیه ، دیده شود .
در صورت بیماری مشخصا قسمت میانی ابرو ، بین دو ابرو و چینهای بینی- دهانی را درگیر می کند . التهاب پلک شایع است . لبه های پلک ها قرمز و توسط پوسته های سفید کوچکی پوشیده شده است . بیماری اغلب توسط خستگی و استرس تشدید می شود . یک فرم سطحی درماتیت سبورئیک چانه در مراحل اولیه رشد ریش در مردان شایع است که زمانیکه ریش زده می شود این حالت درمان می شود .
زنان جوان بعضی اوقات قرمزی اطراف بینی داشته که با تمایل به گرگرفتگی همراه است .
در تنه نیز چندین فرم از درماتیت سبورئیک اتفاق می افتد که شایعترین آن فرم گلبرگی است که اغلب در مردان و بیشتر در جلوی قفسه سینه و در ناحیه بین دو کتف دیده می شود .
در فلکسورها در زیربغل ، کشاله ران ، ناحیه تناسلی– مقعدی و زیر سینه ها و ناف دیده می شود . در ناحیه کشاله ران قرمزی واضح مشخص پراکنده و پوسته ریزی چرب و ترکهای دلمه شده در این نواحی . ناحیه تناسلی در هر دو جنس ممکن است درگیر شود از یک قرمزی ساده تا پوسته ریزی شدید درماتیت دلمه ای .
در بیماری تمایل به مزمن بودن و عودهای مکرر وجود دارد و امروزه بسیار مهم است توجه به این نکته که احتمال عفونت HIV (ایدز) را باید در افرادی که سبورئیک درماتیت شدیدی دارند ، مدنظر قرار داد خصوصا در بیمارانی که فعالیتهای High risk آنها بالاست .
درماتیت آتوپیک : بر اساس یک تعریف کلی ، یک حالت التهابی ، مزمن ، عود شونده و خارش دار پوست است . راش توسط جوشهای خارش دار (در کودکان اغلب دانه های ریز آبکی) مشخص شده که شروع به پوست رفتگی و بتدریج کلفت شدن پوست می کند و بصورت تیپیک در فلکسورها(در مفاصلی که پوست روی پوست قرار می گیرد مانند آرنج ، زانو) انتشار دارد .
آتوپی یک اصطلاح است برای گروهی از بیماریها که در میان آنها آسم و آلرژی فصلی مهم تر هستند بدین معنا که بین افرادی که تاریخچه فامیلی از استعداد به این بیماریها را دارند ، به صورت خودبخودی اتفاق می افتد .
مشخصات تشخیصی برای آتوپیک درماتیت :
یک ضایعه پوستی خارش دار در بچه بهمراه :
۱٫ شروع بیماری در قبل از ۲ سالگی(برای بچه زیر ۴ سال استفاده نمی شود)
۲٫ تاریخچه ای از درگیری پوستی در چین شکن ها(شامل گونه ها در بچه های زیر ۱۰ سال)
۳٫ تاریخچه ای از داشتن خشکی پوست به صورت جنرالیزه
۴٫ تاریخچه فردی از داشتن سایر بیماریهای اتوپیک(یا تاریخچه ای از هرگونه بیماری اتوپیک در اقوام درجه یک بیمار در بچه های زیر ۴ سال)
۵٫ درماتیت واضح در فلکسورها
۶٫ مدارک و مستندات زیادی وجود دارد که اختلالات اتوپیک در بیشتر موارد توسط مادر منتقل می شود تا پدر و IgE(یک نوع خاص از ایمینوگلوبولین) بند ناف نوزادانی که مادرانشان اتوپیک درماتیت و یا IgE بالاتری دارند ، بالاتر است .
برای اتوپی یک ارتباط مثبت بین وزن بالای نوزادان در موقع تولد و شیوع اگزمای اتوپیک وجود دارد .غلظت IgE در بند ناف یک احتمال برای ایجاد اتوپی در آینده برای کودک است.
در حدود ۸۰ درصد از بیماران اتوپیک درماتیت IgE بالا دارند . اگر همراهی آسم یا رینیت آلرژیک با بیماری باشد احتمالا IgE بسیار بالاتر از نرمال است .
اجتناب از آلرژنهای غذایی به صورت موقت شاید بتواند فرد را از این بیماری مصون دارد ، و شایعترین آلرژنها غذایی برای مثال شیر و تخم مرغ است که حذف این مواد غذایی برای ۶ ماه اول زندگی در کودکان با ریسک بالا احتمال بروز اگزما را کاهش می دهد . لذا در این مدت به مادر توصیه می شود از این آلرژنها پرهیز نماید تا تغذیه نوزاد با شیر سالم تری از مادر صورت گیرد .
در اوایل زندگی ، اتوپیک نوزادان باعث گسترش اگزما که اولین علامت احتمالی از سندروم اتوپیک شامل اگزما ، آسم و رینیت است ، می شود .
علامت اصلی همراه با راش اگزمای اتوپیک ، خارش است . بسیاری از بیماران آگاه هستند که تعریق باعث خارش و تشدید علائمشان می شود .
تصاویر کلینیکی : این بیماری به نظر در پسرها کمی شایعتر از دخترهاست . در اکثریت موارد شروع حملات بین سن ۲ تا ۶ ماهگی است اما در هر سنی می تواند شروع شود .
یافته های کلینیکی شامل :
۱٫ خارش
۲٫ قرمزی بهمراه جوشهای مختلف در سطح پوست
۳٫ مناطق اگزمایی بهمراه Crust(کبره بستن پوست خشک،پوست پوست شدن)
۴٫ پوست ضخیم و سفت شدن و حالت ناسورشدن آن(ناشی از خارش مزمن و تحریک بیش از حد پوست توسط خارش)
۵٫ خشکی پوست
فاز شیرخوارگی : ضایعات اغلب اوقات در صورت شروع می شود اما می تواند در هر منطقه ای از پوست اتفاق بیفتد . اغلب ناحیه قنداق سالم است . در زمانی شروع به خزیدن می کند مناطق باز خصوصا ناحیه زانو درگیر می شود . ضایعات شامل قرمزی و دانه های متورم جدا یا بهم پیوسته که شدیدا خارش دار هستند .
از ۱۸ تا ۲۴ ماهگی شایعترین مناطق درگیرآرنج و زانو و محلهایی از گردن ، مچ دست وپاست
ناخنها در اغلب اوقات درگیر هستند .
اختلالات دیگر همراه درماتیت اتوپیک : رینیت آلرژیک(آلرژی فصلی) و آسم در ۳۰ تا ۵۰ درصد درماتیت اتوپیک اتفاق می افتد .
پوست خشک از یافته های شایع این بیماری است و علت آن از دست دادن آب در ناحیه سطحی پوست به صورت غیر طبیعی است .
دربعضی از بچه ها ابتدا درماتیت سبورئیک اتفاق افتاده که در ادامه به درماتیت اتوپی تبدیل می شود .
از نظر آماری ارتباط واضحی بین آلوپسی آره آتا(کچلی موضعی) و اتوپی وجود دارد .
در تشخیص افتراقی در اوایل زندگی تشخیص بین درماتیت اتوپیک با درماتیت سبورئیک مشکل است . .
در درمان تا حدودی رژیم غذایی را مفید می دانند بعنوان مثال استفاده کمتر از گوشت گاو ، تخم مرغ ، مرغ ، ماهی ، گندم ، مرکبات ، میوه های توتی ، افزودنیهای غذا ، شکلات و آجیل ، شیر گاو خصوصا تا قبل از یکسالگی .
در طول سه ماهه سوم حاملگی و دوران شیردهی بهتر است که مادر تغذیه مناسبی داشته و از شیر ، تخم مرغ و سایر آلرژنها پرهیز نماید علی الخصوص در ۶ ماه اول زندگی . پرهیز از آلرژنهای غذایی .
آلرژی فصلی(رینيت آلرژيك) : عبارت است از يك واكنش آلرژيك به مواد آلرژي‌زاي موجود در هوا كه چشمها، بيني، سينوس‌ها، گلو، و لوله‌هاي برونشي موجود در ريه‌ها را گرفتار مي‌كند . حملات رينيت آلرژيك در فصل گرده افشاني گياهان تشديد مي‌شود و با پايان آن فروكش مي‌كند .
علائم : عطسه‌های مكرر؛ گرفتگي بيني همراه با خارج شدن ترشحات بي‌رنگ و شفاف از بینی
خارش در سقف دهان
خارش بینی و چشمها ، اشك‌ريزش
گاهي خس خس سينه
سوزش گلو داشتن احساس پری در سر و گاهی سردرد در مواردی داشتن علائم گوارشی
با توجه به وارد شدن مواد حساسیت زا به بدن وفعال شدن بیش از حد سیستم ایمنی در فرد بیمار، موادی در خون آزاد می شوند که باعث افزایش نفوذپذیری عروق خونی بینی و اطراف آن شده و لذا موجب پرخونی در بینی و قرمزی، آبریزش بینی، خارش، تورم گلو وسایر علائم آلرژی می شوند . علائم از فردی به فرد دیگری متفاوت است. رینیت آلرژیک عارضه بسیار شایعی است و نزدیک به ۱۰٪ مردم از این مشکل رنج می برند .
عوامل ایجاد کننده : مايتها ، موجودات ريزي هستند كه در گرد و غبار موجود هستند گرده گياهان علفي، گل‌ها، چمن و درختان
قارچ‌ها
دود تنباكو و ساير آلاينده‌هاي هوا
گرد و غبار
گاه علائم به دنبال استنشاق پاک کننده‌های کلردار نیز به وجود می آیند . رینیت آلرژیک دراثر مصرف شیر گاو در نوزادان نیز دیده شده است . حمله آسم در بیماران مبتلا به این بیماری ۴ برابر بیشتر است . در مراحل پیشرفته بیماری ممکن است پولیپ بینی ایجاد شود.رینیت آلرژیک در نوزادان و شیرخواران نیز دیده می شود. افتراق آن با سرماخوردگی ساده در طول مدت بیماری ( سرماخوردگی کمتر از یک هفته طول می کشد )، عامل بیماریزا، مسری نبودن و عود آن است پس در بسیاری از مواقع بیمارانی که از سرماخوردگی های مکرّر شکایت می کنند در واقع به رینیت آلرژیک مزمن و همیشگی مبتلا هستند و باید از مصرف بی رویه داروهای ضد سرما خوردگی پرهیز نمایند.
عوامل افزایش دهنده خطر :
سابقه ديگر واكنش‌هاي آلرژيك، مثل اگزما يا آسم
سيگار كشيدن
فصول بهار و پاييز. اكثر گياهان در اين فصل گرده افشاني مي‌كنند.
سابقه خانوادگي آلرژي
سركوب ايمني به علت داروها يا بيماري
عوارض احتمالی :
مشكل در خواب و خستگي مزمن
مستعد شدن به ساير عفونت‌هاي تنفسي
عفونت‌هاي گوش
پس رینیت آلرژیک می تواند عوارضی از قبیل سینوزیت و اتیت (عفونت و یا التهاب گوش میانی) در پی داشته باشد . رینیت آلرژیک می تواند با آسم، حسّاسیّت های پوستی و حتّی حسّاسیّت های گوارشی همراه باشد
انواع رینیت آلرژیک :
الف) نوع حاد و فصلی : بیشتر در فصل بهار و اواخر تابستان به دنبال برخورد با دانه‌های گرده درختان، علف‌ها و گل‌ها علایم بیماری ایجاد می‌شود که چند هفته طول می کشد وسپس از بین می رود و سال بعد دوباره عود می کند. ( حساسیت فصلی یا تب یونجه )
ب) انواع مزمن و همیشگی : در این نوع که رینیت آلرژیک غیر فصلی نیز نامیده می‌شود معمولاً شدّت علایم از نوع فصلی کمتر است . به دلیل اینکه عوامل آلرژی زا تقریباً همیشه در محیط زندگی بیمار وجود دارند بیماری در طول سال مرتّباً تکرار می‌شود ویا ممکن است علایم همیشه همراه بیمار باشد. این نوع می تواند ناشی از قارچ‌ها ، Mite ها ، گرد و غبار خانه، دود سیگار، خاکه گچ، روزنامه، مواد شوینده، پشم، پر، غذا (مثل ماهی، توت فرنگی، تخم مرغ، خربزه و …) و فضولات حیوانات خانگی(مانند پرندگان) باشد . بسیاری از افرادی که دچار رینیت فصلی هستند، به درجاتی از رینیت آلرژیک غیرفصلی (دائمی) نیز مبتلا می باشند
درمان : از نظر طب رایج درمان قطعی وجود ندارد و داروها اکثرا علائم بیماری را کنترل می کنند و نه درمان حال آنکه در طب هومیوپاتی بیماری کاملا قابل درمان است .
درمانهای موجود در طب رایج شامل ۳ قسمت است :
۱٫ کنترل محیط و دوری از عوامل حساسیت زا و به یک صورتی ایزوله و قرنطینه کردن بیمار از محیط اطرافش در صورت امکان منزل و محیط کارتان را بسته نگاه دارید تا کمتر در مواجهه با گرده های پراکنده در هوا قرار بگیرد .
در فصول عود بیماری حتّی الامکان کمتر به پارک ها و فضاهای سبز رفت و آمد کنید . کنید. در خانه و محیط کار از وسایل تهویه ای برای کاهش مواجهه با گرده گیاهان استفاده نمائید
با کشیدن پوشش پلاستیک بر روی تشک ها و بالش ها از رشد Mite ها و افزایش جمعیّت آنها در محیط خانه جلوگیری نمایید
اگر به قارچ ها آلرژی دارید با تمیز و خشک نگاه داشتن محیط خانه و لوازم شخصی مانند حوله و لباس منابع رشد قارچ ها را در محیط خانه و نواحی مرطوب حذف نمائید .
اتاق خوابتان بهتر است عاری از فرش و مبلمان (علی الخصوص فرش و مبلمان های کهنه) و نیز گل و گیاهان طبیعی باشد
از حیوانات خانگی نگهداری نکنید .
به صورت جدی از دود سیگار و قرار گرفتن در محیط های پر گرد و غبار و هم چنین قرارگیری در معرض مستقیم باد سرد پرهیز کنید. بهتر است منزل و محیط کار شما مجهز به سیستم تهویه مطبوع باشد در صورت امکان بهتر است از مصرف غذاهای خاص همانند انواع ترشی، ادویه، برخی میوه ها نظیر توت فرنگی، کیوی، خربزه، بادمجان پرهیز نمایید. در میان غذاها عسل محلی برای شما مفید خواهد بود
۲٫ درمان دارویی
درمان علامتی با آنتی هیستامینها ( مانند دیفن هیدرامین و پرومتازین )، مقلدهای سمپاتیک ( مانند پسودو افدرین و فنیل افرین )، کرومولین سدیم، تئوفیلین و گاه استروئیدها ( به خصوص اسپری بینی )است
۳٫ ایمونوتراپی
دراین روش یمار در شرایط کنترل شده در معرض عوامل آلرژی زای خاصی قرار می گیرد و به نظر می رسد که این کار با تعدیل پاسخ های آلرژیک علایم بالینی بیماری را کاهش می دهد و البته آنها را حذف نمی نماید. این روش را نمی توان در همه موارد به کار برد و در صورت مؤثر نبودن دو روش دیگر آن هم فقط در کسانی انجام می شود که بتوانند ۳ تا ۵ سال در برنامه درمانی مشارکت منظّم داشته باشند. از طرفی ایمنوتراپی تنها در مراکز خاصی انجام می شود و بهتر است کیت های تشخیصی و درمانی مورد استفاده در ایمونوتراپی حاوی عوامل آلرژی زای شایع هر کشور و منطقه باشد.
اما درمان از نظر هومیوپاتی همان قضیه کل نگری و دقت به تمامیت بیماری در فرد می باشد . همانطوریکه اگر به توضیحات بالا دقت نمائید در طب رایج نیز متوجه شده اند که رینیت آلرژیک به تنهایی مطرح نبوده و در کنار آن بسیاری از بیماریهای دیگری حساسیت زا از قبیل آسم ، اگزما ، حساسیتهای گوارشی و سینوزیت می تواند مطرح باشد لذا نباید در درمان فقط به سمت ارگان درگیر دقت نمود بلکه تمامیت بهم ریختگی ایجاد شده در فرد می تواند کلید رمز درمان بیماران باشد .
مرجع تخصصی طب سنتی, گیاهان دارویی, حجامت, زالو درمانی
