چرخه بیماری وسواس چیست؟
اختلال وسواس جبری (OCD) یک اختلال عصبی است که توسط فکرها و ترس‌های غیرمنطقی شما را به تکرار بعضی از رفتارها وا می‌دارد. افراد مبتلا به اختلال وسواس از ترس آلوده و یا نجس شدن، به کارهای اجباری مثلا شستن بیش از حد دستها رو می‌آورند، تاحدیکه پوست دست‌هایشان خشک شده و ترک بردارد. این افراد برغم اینکه تلاش می‌کنند تا فکرهای وسواسی را از خود دور کنند، اما این افکار دائما در سرشان تکرار می‌شود، و این مشکل آنها را داخل چرخه ناراحت کننده، افکار وسواسی و کارهای اجباری برای راحت شدن از آن افکار می‌اندازد.
برای بسیاری از نوجوانان، درمان بیماری وسواس با ترس و دستپاچگی همراه است. مغز این افراد توانایی جداسازی احساسات مخرب و سالم را از دست داده و به جای داشتن حس ترس و نگرانی عادی، در میان شك، ترس و عدم اطمینان مداوم به سر می‌برند
هرچند که ابتلا به اختلال وسواس جبری نشانه ها و عوامل متفاوتی در افراد دارد اما بیشتر افراد دچار چرخه زیر می‌شوند:
- وسواس: ذهن شما غرق در یک فکر، ترس و یا نگرانی وسواسی می‌شود، مانند اینکه دستتان نجس شده است.
- نگرانی: وسواس مرحله قبل باعث برانگیختن احساس اضطراب و پریشانی می‌شود.
- اجبار: شما از الگویی اجباری برای کاهش اضطراب و پریشانی خود استفاده می‌کنید، مانند شستن و آب کشیدن چندباره دستها.
- آسودگی موقتی: رفتار اجباری باعث تسکین و فراقتی موقت از اضطراب شده، اما وسواس و اضطراب دوباره برمی‌گردند و باعث شروع چرخه می‌شوند.
بیماری وسواس و راههای درمان آن
بیماری وسواس از جمله بیماری هایی است که هم خود شخص و هم اطرافیان را آزار می دهد. این بیماری دو نوع مختلف دارد وسواس اجباری و اختلال شخصیت وسواسی که در مورد آنها توضیح می دهیم.
تمام مواردی که باید در مورد بیماری وسواس و راه های درمان آن بدانید:
دیگر این روزها همه وسواس را یکی از بیماری های روانی می دانند که رواج زیادی یافته است. شاید افراد زیادی با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند. شیوع آن به قدری است که به محض شنیدن آن بی اختیار یاد کسانی می افتیم که بیش از اندازه شست و شو می کنند. اما خوب است بدانید که وسواس یک بیماری است که انواع مختلف دارد و به طور کلی می توان آن را یک بیماری روان پزشکی نامید که منشأ اصلی آن اضطراب است وحتی موجب کاهش طول عمر افراد می شود.
تکرار شست وشو نوعی وسواس محسوب می شود ولی مبحث وسواس فقط به این مقوله خلاصه نمی شود و اختلال وسواسی چند نوع دارد. وسواس بیماری مزاحم و مختل کننده زندگی فرد و اطرافیان اوست. در این مطلب به انواع وسواس و راه های درمانی آن اشاره خواهیم کرد.
نشانه‌های اختلال وسواس
نشانه های اختلال وسواس جبری از هردو وسواس و اجبار تشکیل می‌شود.
۱) نشانه‌های وسواس
این نشانه‌ها، افکار و تصوراتی مکرر، مداوم و ناخواسته هستند. فکرها و تجسماتی که ناخواسته و بصورت غیر ارادی در شما بوجود می‌آید و بنظر بی‌معنی می‌رسد. این افکار وسواسی زمانی رخ می‌دهد که شما سعی به فکرکردن و یا انجام سایر کارها دارید. این نوع افکار وسواسی معمولا زمینه‌هایی از قبیل:
- ترس از آلوده شدن و یا نجس شدن
- مرتب کردن وسایل از روی ترتیب خاص و منطقی
- برانگیختگی های خشونت آمیز یا وحشتناک
- افکار و تصورات جنسی
سایر نشانه‌های وسواس
- ترس از آلوده شدن یا نجس شدن بوسیله دست دادن با دیگران و یا دست زدن به چیزهایی که دیگران لمس کرده‌اند.
- شک داشتن به اینکه در را قفل کرده و یا گاز را خاموش کرده است.
- استرس شدید زمانیکه وسایل مرتب نیستند و یا درجاری مناسب خود نمی‌باشند.
- تصور اینکه به کودکتان آسیب رسانده‌اید.
- انگیزه ناگهانی به فحاشی‌کردن در جاهای غیر مناسب.
- دوری کردن از موقعیت هایی که می‌تواند باعث ابتلاء آنها به وسواس شود، مانند دست دادن.
- فکر کردن به تصاویر جنسی.
- بیماری های پوستی بدلیل شستن زیاد.
- ازدست دادن موها و یا خالی شدن نقاطی از سر بدلیل کشیدن موها توسط فرد.
۲) نشانه‌های اجبار
اجبارهای بیماری اختلال وسواس شامل رفتارهای تکراری‌ای که شما فکر می‌کنید، باید انجام دهید، است. این رفتارهای تکراری قرار است باعث پیشگیری و یا کاهش نگرانی و اضطراب شما که در اثر وسواستان ایجاد می‌شود، بشود. برای مثال زمانیکه شما فکر می‌کنید، دستهایتان آلوده است شروع به شستن مکرر آن می‌کنید، و یا حتی در ادامه ممکن است از شیوه‌ها و یا مراسم خاصی برای شستن دستها استفاده کنید؛ همانند وسواس، اجبار نیز معمولا در اشکال خاصی مانند عواملی که در ادامه بیان می‌شود، رخ می‌دهد:
- شستن و تمیزکردن
- شمارش
- بررسی و چک کردن
- تقاضای اطمینان کردن
- انجام مکرر کار و یا عملی
- نظم و ترتیب بخشیدن
سایر نشانه‌های اجبار می‌تواند شامل:
- شستن دستها تا زمانیکه پوست خشک شده و صدا دهد.
- چک کردن مکرر درها برای اطمینان از بسته بودن آنها.
- چک کردن مکرر گاز برای اطمینان از خاموش بودن آن.
- شمارش در الگویی خاص.
- مرتب کردن کنسروها طوریکه همه به یک شکل و در یک جهت قرار بگیرند.
این علایم و نشانه‌ها در گذر زمان و همچنین با افزایش استرس، شدتشان بیشتر می‌شود. اگر وسواس و سا اجبار شما زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده و یا باعث آزارتان می‌شود، باید به پزشک مراجعه کنید.
بیماری وسواس و عوامل آن
?برخی از دیگر علائم و نشانه های وسواس
?ترس از آلودگی با میكروب‌ها و یا كثیف شدن
?ترس از آسیب‌رساندن به دیگران
?ترس از داشتن افكار شرورانه و یا گناهكار بودن
?نیاز به دستور گرفتن
?حمام كردن و شستن مداوم دستها
?چك كردن دائمی محیط اطراف مثل قفل‌ها و شعله گاز
?خوردن غذاها به ترتیب خاص
?ترس از اشتباه كردن
?ترس از دستپاچگی و یا انجام كارهایی كه در اجتماع پذیرفته شده نیستند
?تردید دائمی و احتیاج به اطمینان گرفتن از دیگران
?پرهیز از دست دادن و یا لمس دستگیره‌ها
شمارش دائمی هنگام انجام كارهای روزانه (ذهنی یا با صدای بلند)
?تكرار لغات، عبارات و یا دعاهای مشخص
علت وسواس
دلایل ابتلا به اختلال وسواس جبری
هرچند دلایل ابتلاء به اختلال وسواس فکری(OCD) کاملا شناخته شده نیست، اما موارد زیر تاثیر زیادی در ابتلاء به این بیماری دارد:
- تغییرات جسمی و بدنی، چراکه اختلال وسواس فکری می‌تواند بدلیل تغییرات در عملکرد مغز و یا بدن باشد. همچنین اختلال وسواس فکری می‌تواند دلایل ژنتیکی هم داشته باشد.
- محیط، چراکه اختلال وسواس می‌تواند، بدلیل عادات رفتاری که شما در طول زمان آموخته‌اید، باشد.
- کمبود سروتونین، چرا که سروتونین ناکافی در بدن می‌تواند، باعث ابتلاء به اختلال وسواس فکری (ODC) شود. همچنین افرادیکه دچار اختلال وسواس فکری هستند و داروهای افزایش سروتونین مصرف می‌کنند، وضعیت بهتری نسبت به سایر افراد مبتلا به این بیماری دارند.
همچنین عوامل دیگری‌که می‌تواند بر ابتلاء به این بیماری موثر باشند، شامل:
- سابقه خانوادگی- چراکه درصورتیکه والدین و یا سایر اعضای خانواده شما مبتلا به این بیماری باشند، خطر ابتلای شما به این بیماری را افزایش می‌دهد.
- زندگی پر از استرس- درصورتیکه حساسیت شما نسبت به استرس بالاست، خطر ابتلایتان به وسواس نیز بیشتر است.
عوارض ابتلا به اختلال وسواس جبری
عوارضی و مشکلاتی که ممکن است همراه ابتلاء به اختلال وسواس فکری وجود داشته باشد، شامل:
- خطر خودکشی
- خطر اعتیاد به الکل و یا موادمخدر
- سایر اختلالت اضطرابی
- افسردگی
- اختلالات خوردن
- عدم توانایی در انجام کارهای روزانه و یا مدرسه
- مشکل در برقرای ارتباط
- کاهش کیفیت زندگی
انواع وسواس
پس روال یک وسواس عبارت است از: فکر مزاحم، اضطراب، انجام عمل وسواسی.
افراد وسواسی به افکار غیرمنطقی خود اذعان دارند، ولی اضطراب ناشی از این فکر چنان زیاد است که فرد را مجبور به عمل وسواسی می‌کند (البته گروهی برای فرار از برچسب وسواس از سوی دیگران، آن را انکار یا مخفی می‌کنند.) وسواس‌های فکری شایع، عموماً عبارتند از: «آلودگی و نجاست، شک و تردید، داشتن بیماری جسمی، افکار پرخاشگرایانه و…»
عمل‌های وسواسی شایع معمولاً شامل «چک کردن یا وارسی، نظافت و شستشو، شمارش، پرسش یا اعتراف زیاد و…» می‌شود.
بیماری وسواس در سنین کودکی و نوجوانی نیز ممکن است دیده شود، ولی بعد از حدود ۲۰ سالگی شایع‌تر است.
این بیماری در روانپزشکی جزء بیماری‌های اول این رشته است و در مطب‌های پزشکان عمومی حدود ۱۰درصد بیماران ممکن است به این اختلال مبتلا باشند.
فرد وسواسی در هیچ مکانی احساس رضایت خاطر پیدا نمی‌کند و رنگ آسایش را به خود نمی‌بیند، طوری که در درازمدت افسردگی نیز به این بیماری افزوده می‌شود و اخـتلال افسردگی، مشکلات را مضاعف خواهد کرد.
افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، حتی اگر در حد یک فکر ساده باشد، دارای یک طرز تفکر زمینه‌ای هستند که باعث اختلال آنها در روابط با دیگران خواهد شد. این افراد بسیار ریزبین بوده و معیارهای مخصوص به خود را دارند.
اصولاً خط قرمزهای این افراد بیشتر از دیگران است و گذشت آنها کمتر.
افراد نزدیک به آنها قدرت مانور زیادی ندارند، زیرا کوچک‌ترین رفتار معمول آنان، ممکن است حرکت روی پهنای «باند قرمز» افراد وسواسی باشد که این باعث عصبانیت آنان خواهد شد.
در صورت عدم درمان صحیح، معمولاً علائم یا تشدید می‌شوند یا شکلشان عوض می‌شود و استرس‌ها و اتفاقات ناگوار باعث تشدید اختلال می‌شود.
اساس درمان در روان درمانی، فایق شدن بر اضطراب و پرهیز از عمل وسواس گونه یا انحراف توجه و فکر قـبل از بـه وجـود آمدن فکر مزاحم یا وسواس گونه است.
خوشبختانه هر روزه داروهای متنوع و متعددی برای درمان این بیماری به بازار می‌آید که درصد بالایی از بیماران را به خوبی درمان کرده و علائم آنها را کنترل می‌کند، اما متأسفانه درصد بسیار کمی از آنها نیز مزمن و غیر قابل درمان است.
وسواس فکری
وسواس عملی
اختلال شخصیت وسواسی
وسواس اجباری
اختلال شخصیت وسواسی
درمان بیماری وسواس
درمان اختلال وسواس فکری (OCD)
درمان اختلال وسواس فکری می‌تواند، سخت باشد و درمان آن ممکن است باعث بهبودی کامل نشده و یا اینکه برای همیشه مجبور به ادامه درمان باشید، با اینحال درمان آن می‌تواند بشما در کنترل بیماری و برگشتن به زندگی عادی کمک کند.
اصلی ترین روشهای درمان بیماری
دو نوع درمان اصلی اختلال وسواس جبری شامل درمان دارویی و روان درمانی می‌شود، که بسته به موقعیت و نیاز شما پزشکتان درمان مناسب برای آن تجویز می‌کند. البته معمولا بهترین و کاراترین روش درمان ترکیبی از هر دو درمان است.
استفاده از روان درمانی
نوعی از روان‌درمانی که برای درمان اختلال وسواس جبری استفاده می‌شود، درمان خاصی بنام قرارگرفتن در برابر معضل و عدم پاسخ به آن است. این نوع درمان شامل قرار قرار گرفتن در برابر چیزی که به آن حساسیت دارید و عدم توجه به آن است. این نوع درمان ممکن است به کمک خانواده و دوستان نیاز داشته باشد.
درمان دارویی بیماری
معمولا برای درمان بیماری وسواس اول از داروهای ضدافسردگی استفاده می‌شود. داروهای ضدافسردگی با بالا بردن سطح سروتونین در بدن، به شما در تحمل بیماری کمک می‌کند. داروهای ضدافسردگی که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان اختلال وسواس فکری استفاده می‌شود، شامل:
- کلومیپرامین (آنافرانیل)
- فلووکسامین (لووکس)
- فلوکستین (پروزاک)
- پاروکستین (پاکسیل، پکساوا)
- سرترالین (زولفت)
البته سایر داروهای ضدافسردگی نیز ممکن است برای درمان این بیماری استفاده شود. در این مورد باید دقت داشته باشید، که پزشکتان بسته به شرایط شما و شرایط بدنیتان، داروی مناسب را تجویز کند. درصورتیکه بعد از چند ماه از مصرف دارو بهبودی در بیماریتان حاصل نشد، می‌توانید با مشورت پزشکتان مصرف آن را قطع و با دارویی دیگر جایگزین کنید. همچنین این داروها همانند سایر داروهای دیگر اثرات جانبی و عوارضی از جمله مشکلات معده، اختلال خواب، عرق ریختن و کاهش میل جنسی داشته باشند.
درمان خانگی وسواس
اختلال وسواس جبری (OCD) یک بیماری مزمن است، که ممکن است همیشه بخشی از زندگی شما باشد. هرچند شما خودتان نمی‌توانید این بیماری را در خانه و بدون مراجعه به پزشک درمان کنید، اما راههایی وجود دارد، که شما بتوانید با انجام آنها به روند درمانی خود و کاهش مشکلات و عوارض بیماری کمک کنید. این راهها شامل:
- مصرف داروهایتان همانطور که به شما گفته شده‌است؛ حتی اگر شما احساس بهتر بودن کردید، چراکه با قطع مصرف داروها دوباره بیماری باز‌می‌گردد.
- اجتناب از مصرف مواد مخدر و الکل.
- اجتناب از مصرف سایر داروها بدون تجویز پزشک.
