دمنوش در طب سنتی و گیاهان دارویی

دمنوش به نوشیدنی‌هایی که معمولاً از دم کردن گیاهان مختلف به دست می‌آیند اطلاق می‌شود. این گیاهان معمولاً خاصیت دارویی نیز دارند و بخشی از داروهای طب سنتی را تشکیل می‌دهند. دم کردن یا گرفتن عصاره به وسیلهٔ آب متداولترین و قدیمی ترین روش به کار بردن داروهای گیاهی است.

تعریف دمنوش 

دم‌نوش نوعی نوشیدنی است که در آن جزیی از گل، برگ، ساقه، ریشه، دانه، پوستِ میوه یا اجزای دیگر گیاهان دارویی که قابل حل در آب است، بصورت خشک یا تازه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

طرز تهیه دمنوش 

روش تهیه به این صورت است که ابتدا روی گیاه که به طرز صحیحی خرد شده آب جوش می ریزند، سپس آن را به مدت چند دقیقه در یکی ظرف در بستهٔ شیشه ای یا چینی می گذارند و گاهی آن را هم می زنند و سپس مایع را از کاغذ صافی یا الک با شبکهٔ ریز عبور می دهند.

قواعد مصرف دمنوش گیاهان دارویی

اگرچه گیاهان دارویی منشاء طبیعی دارند و در مقایسه با داروهای شیمیایی عوارض کمتری ایجاد می‌کنند اما مصرف بی‌رویه یا غیرعلمی برخی از این گیاهان می‌تواند موجب عوارض ناخواسته و حتی مسمومیت‌های شدید گردد؛ بنابراین مصرف گیاهان دارویی نیز همانند داروهای شیمیایی باید با آگاهی و پس از اطلاع از سازوکار عمل آنها باشد. به ویژه در مورد کودکان و سالمندان مصرف این گیاهان باید با احتیاط بیشتری همراه باشد. از اینرو در کشورهای پیشرفته نظارت دقیقی بر تولید و توزیع این گیاهان صورت می‌گیرد. برای مثال در سازمان غذا و دارو آمریکا (معروف به اف‌دی‌اِی FDA) همان شروط مربوط به داروهای شیمیایی را برای گیاهان دارویی نیز در نظر می‌گیرد. در زیر به برخی از این اصول در مورد تهیه، نگهداری و مصرف این گیاهان اشاره شده است:

✅ گیاهان دارویی باید از منابع معتبر و مطمئن تهیه شوند.
بسیاری از گیاهان دارویی ممکن است به میکروب‌ها، سموم کشاورزی، مواد ضدعفونی کنندهٔ گازی (مثل فسفین) و فلزات سمی (مثل سرب، جیوه و آرسنیک) آلوده باشند.

✅ بهتر است این گیاهان را در جای سرد، خشک و دور از دسترس بچه‌ها حفظ نمود. ظروف پلاستیکی برای نگهداری گیاهان بودار مناسب نیستند. این ظروف می‌توانند اسانس فرار این گیاهان را جذب نمایند. همچنین، نباید از گیاهانی استفاده شوند که برای سال‌ها نگهداری شده‌اند.

✅ بهتر است افراد خود به جمع‌آوری گیاهان دارویی مبادرت نکنند مگر اینکه قادر باشند گیاه سمی را از غیر سمی تشخیص دهند. معمولاٌ به گیاهان دارویی کشت داده شده بیشتر می‌توان اعتماد نمود.

✅ گیاهان دارویی را نباید برای مدت طولانی استفاده نمود.

✅ پیش از مصرف هر نوع گیاه دارویی باید دستور دقیق مصرف و عوارض جانبی آن روشن باشد. این گیاهان نیز همانند سایر داروها نباید بیش از مقدار مجاز مصرف شوند. سمی بودن یک داروی گیاهی بسته به قسمت مورد استفاده گیاه و روش تهیه آن فرق می‌کند.

✅ مادران باردار یا شیرده تنها پس از مشاوره با پزشک مجاز به مصرف گیاه دارویی هستند.

✅ مصرف همزمان داروهای شیمیایی با گیاهی خاص ممکن است موجب بروز تداخل دارویی گردد؛ بنابراین باید پزشک را از مصرف این گیاهان مطلع نمود.